เบื้องหลังภาพลายจุดของคุซามะ

หากพูดถึงคุซามะ ยาโยอิ (Kusama Yayoi) ศิลปินชาวญี่ปุ่นที่มีชื่อเสียงโด่งดังทั่วโลก แน่นอนว่าทุกคนต้องนึกถึงผลงานศิลปะที่มีลายจุดเป็นเอกลักษณ์ของเธอ ทว่าภายใต้ความน่ารักสดใสของผลงานเหล่านั้นกลับมีเรื่องราวที่เต็มไปด้วยความกดดันและการตีกรอบจากสังคมจนทำให้เธอแทบสูญเสียความเป็นตัวเองไปหลายครั้ง

เดิมคุซามะเกิดในครอบครัวการเกษตรที่ประเทศญี่ปุ่น ทว่าความรักในศิลปะของเธอกลับขัดกับขนบทำเนียมดั่งเดิมของผู้หญิงชาวญี่ปุ่นที่ควรจะแต่งงานมีครอบครัว โรคซึมเศร้าและอาการเห็นภาพหลอนก็เริ่มก่อตัวขึ้นในช่วงวัยรุ่นของเธอ จากตอนแรกที่เธอมักจะวาดภาพดอกไม้ ภายหลังกลับแปรเปลี่ยนเป็นรูปตารางและร่างแห ซึ่งเป็นผลกระทบจากภาพหลอนเหล่านั้น

ผลงานของเธอนั้นสะท้อนถึงแนวคิดแบบ ‘Self-Obliteration’ หรือสามารถตีความได้ว่าเป็นการ ‘ลบเลือนตัวเอง’ หรือ ‘ทำลายล้างตัวเอง’ โดยใช้ภาพร่างแหและตารางมาเปรียบกับ ‘คุก’ หรือ ‘กรอบ’ ที่สังคมวาดไว้จนทำให้เธอขาดอิสระทางความคิดและสูญเสียความเป็นตัวเองไป แม้กระทั่งลายจุดสีสันสดใสที่เธอเริ่มนำมาปรับใช้กับงานของเธอ และสามารถสร้างชื่อเสียงระดับโลกให้กับเธอได้อย่างภาคภูมิในช่วงยุค 90 เช่น ฟักทองลายจุด หรือ ห้องกระจกอนันต์ (Infinity Mirror Room) ต่างก็มาจากอาการป่วยทางจิตของเธอเช่นกัน

ดูไปแล้ว เรื่องราวชีวิตของคุซามะก็ไม่ต่างอะไรจากชีวิตของวินเซนต์ แวน โก๊ะ (Vincent Van Gogh) เท่าใดนัก เพราะตัวของแวน โก๊ะเองก็ประสบกับภาวะป่วยทางจิตเช่นกัน และอาการนี้ก็เกิดจากความผิดหวังและปัญหาตลอดชีวิตในการเป็นศิลปินของเขา ใครจะคาดคิดว่าเจ้าของผลงานศิลปะที่มีมูลค่าสูงติด 10 อันดับโลกในปัจจุบันจะสามารถขายงานของตัวเองได้เพียงแค่ภาพเดียวจากผลงานเกือบ 2,000 ชิ้น ในช่วงเวลาที่เขามีชีวิตอยู่ ความทุกข์ระทมของเขาได้ถูกถ่ายทอดออกมาจากเทคนิคการใช้สีและลวดลายในภาพสีน้ำมัน ผลงานศิลปะที่แสดงถึงเทคนิคการใช้สีในการสื่ออารมณ์ของแวน โก๊ะได้อย่างชัดเจนที่สุดก็คือ ‘ราตรีประดับดาว’ หรือ ‘The Starry Night’ ที่ใช้โทนสีตรงข้ามมาเล่นตัดกัน ทำให้เกิดมรสุมของความรู้สึกมากมายภายในภาพเดียว

อย่างไรก็ตาม แม้จะต้องพบปะกับปัญหามากมายในชีวิต สิ่งหนึ่งที่ทั้งคุซามะ และ แวน โก๊ะยังคงยืนกรานที่จะทำต่ออย่างไม่ยอมแพ้ก็คือการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะ ที่พึ่งพิงทางจิตใจทางเดียวที่สามารถเยียวยาและหล่อเลี้ยงจิตใจของพวกเขาให้มีกำลังใจสู้กับเรื่องราวต่างๆ ในชีวิตต่อไป

ปัจจุบัน คุซามะเป็นหนึ่งในศิลปินหญิงที่มีชื่อเสียงมากที่สุดที่ยังคงมีชีวิตอยู่ และติดอันดับ “100 บุคคลที่ทรงอิทธิพลมากที่สุด” โดยนิตยสาร Time อีกด้วย และเราเชื่อว่าเธอจะยังคงสร้างแรงบันดาลใจให้เราได้อย่างไม่สิ้นสุด

ชมภาพยนตร์เรื่อง Kusama: Infinity ได้ที่ RCB Forum ชั้น 2 ในวันเสาร์ที่ 12 และ 26 ธันวาคม เวลา 14.00 น.

พร้อมคำบรรยายภาษาไทย

บัตรราคา 150 บาท ที่ https://www.ticketmelon.com/rivercitybangkok/artistfilmkasuma