มรดกแห่งการผสานระหว่างวัฒนธรรมจีนและชาติตะวันตก “Cantonese Porcelains”

ตลอดหลายศตวรรษที่ผ่านมาราว 8,000 ปีก่อน ประเทศจีนได้มีการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด้วยการประดิษฐ์ภาชนะดินเผาที่ปั้นด้วยมือ ไม่นานหลังจากนั้นในช่วงปลายยุคหินใหม่ แป้นหมุนของช่างปั้นหม้อก็ถูกประดิษฐ์ขึ้นเพื่ออำนวยความสะดวกในการผลิตภาชนะ ช่างปั้นชาวจีนยุคแรกได้พัฒนารูปแบบของเครื่องกระเบื้องมานับไม่ถ้วน จนได้เครื่องกระเบื้องเคลือบแบบจีนที่มีเนื้อบาง ขาวละเอียด และมีความแวววาว หนึ่งในผลงานที่มีชื่อเสียงของเครื่องกระเบื้องเคลือบ คือ “Cantonese Porcelain” เป็นเครื่องกระเบื้องสีในกว่างโจว เมืองหลวงของมณฑลกวางตุ้ง ซึ่งเป็นเมืองท่าที่ถูกกฎหมายเพียงแห่งเดียวสำหรับการส่งออกสินค้าจีนไปยังยุโรปในศตวรรษที่ 18 เตาเผากว่างโจวถือกำเนิดขึ้นเพื่อผลิตเครื่องเคลือบกระเบื้องส่งไปยังต่างประเทศโดยเฉพาะ เนื่องด้วยที่ตั้งอยู่ใกล้กับท่าเรือการค้าที่สำคัญ จนกระทั่งปลายราชวงศ์หมิง เตาเผากว่างโจวได้ถูกเปลี่ยนให้เป็นศูนย์กลางอุตสาหกรรมสำหรับการผลิตเครื่องปั้นดินเผาเพื่อการค้าขนาดใหญ่ ในปี 1740

กระบวนการผลิตเครื่องกระเบื้องแบบกวางตุ้งมีเทคนิคที่ซับซ้อนกว่าเครื่องกระเบื้องโดยทั่วไป ส่วนใหญ่มักจะใช้สีโทนสีชมพู เหลือง และเขียว เขียนบนเคลือบ (overglaze) และเข้าสู่การเผา ซึ่งมีองค์ประกอบของลวดลายอันละเมียด สีสันสดใส มีความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ถือเป็นภาพแทนของมรดกทางภูมิปัญญาและจีนดั้งเดิม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องการหลอมรวมกับอิทธิพลของตะวันตก ซึ่งเป็นเครื่องยืนยันเกี่ยวกับการผสานกลมกลืนระหว่างชาวจีนและวัฒนธรรมตะวันตก เห็นได้จากความหลากหลายของรูปแบบภาชนะที่ผลิต เช่น แจกัน ชาม จาน และถ้วย รวมถึงภาชนะบนโต๊ะอาหารของวัฒนธรรมตะวันตกซึ่งยากที่จะพบในแถบประเทศตะวันออก เช่น จานใส่ผลไม้ขนาดใหญ่ ชามใส่น้ำพั้นช์ และกระปุกใส่น้ำตาล แต่ทว่าเครื่องลายครามส่งออกของจีนในยุคแรกนั้นยังไม่มีเครื่องหมายหรือตราประทับ แต่ในปี 1890 ด้วยพระราชบัญญัติภาษีศุลกากร McKinely ของสหรัฐอเมริกา สินค้านำเข้าจะต้องมีการระบุประเทศต้นทาง จึงมักเห็นเครื่องกระเบื้องเคลือบหลังปี 1891 ที่มีเครื่องหมายสีแดงที่ด้านล่างระบุว่า “CHINA” ซึ่งหลังจากปี 1919 ชิ้นส่วนต่างๆ จะต้องมีเครื่องหมาย “Made in China” แสดงให้เห็นว่าประเทศจีนไม่ได้เพียงติดต่อกับประเทศทางยุโรปเท่านั้นแต่ยังมีสัมพันธ์อันดีกับอเมริกาด้วย บริบทนี้ยังทำให้เครื่องกระเบื้องกวางตุ้งเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่ช่วยในการศึกษาเกี่ยวกับการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมระหว่างจีนกับตะวันตก

ลวดลายงดงามบรรจงวาดลงบนเครื่องกระเบื้องกวางตุ้งแสดงให้เห็นขนบธรรมเนียมพื้นบ้านอันโดดเด่นจากการจำลองฉากต่างๆ เช่น ฉากขุนนางและผู้หญิงผ่านช่องกระจก เด็กวิ่งเล่นในสวน และการชนไก่ รวมไปถึง นก ดอกไม้ ใบไม้ และตราประจำตระกูลหรือบ้าน โดยใช้เทคนิคการวาดภาพสี ผสานกับการวาดเส้นขอบทองและการแลทอง (Painted and gilt) บางส่วนได้รับการปรับแต่งโดยใช้การวาดที่ตอบสนองสไตล์ความงามของยุโรป เกิดเป็นเสน่ห์ของเคลือบกระเบื้องกวางตุ้งจนกระทั่งกลายเป็นสินค้าส่งออกที่มีชื่อเสียงแตกต่างจากเครื่องกระเบื้องจากมณฑลอื่น ซึ่งอาจแบ่งประเภทของลวดลายหลักๆ ได้สามประเภท คือ

Rose Canton เป็นลวดลายที่มักประดับด้วยดอกไม้ นก ผลไม้ และแมลง มีลักษณะโดดเด่นคือไม่มีองค์ประกอบของคน

Rose Mandarin มีการวาดคนเป็นองค์ประกอบหลักของภาพ ซึ่งส่วนใหญ่จะวาดผู้คนเหล่านี้อยู่ในสวน ภายในบ้าน ระเบียงบ้าน จัดอยู่ภายในช่องที่ตกแต่งด้วยเถาดอกไม้ นก แมลง ผลไม้ และปลา

Rose Medallion มีลักษณะที่เป็นเอกลักษณ์คือ กรอบเส้นกั้นระหว่างภาพ หรือที่เรียกกันว่า “ช่องกระจก” โดยภาพจะผสานเรื่องราวที่เกี่ยวกับผู้คน รวมถึงลวดลายจากธรรมชาติ

แจกันกระเบื้องสีลายขุนนางในสวนในช่องกระจกประดับด้วยดอกไม้และนก ส่วนคอแจกันตกแต่งด้วยสิงโตสีทอง ซึ่งเขียนในภาษาจีนว่า ‘师 Shi’ เป็นคำพ้องเสียงของคำว่า ‘แม่’ หรือ ‘ครู’ คือสัญลักษณ์แห่งความมั่งคั่งและเกียรติยศ และยังประดับด้วยตัว “ชิหลง” หรือมังกรจีนโบราณ  ถือเป็นสัญลักษณ์ของจักรพรรดิและวัฒนธรรมของประเทศจีน

เครื่องกระเบื้องของจีนกวางตุ้งเป็นงานสร้างสรรค์โบราณครั้นตั้งแต่สมัยราชวงศ์ฮั่นและราชวงศ์ถัง เรื่องราวเบื้องหลังที่ส่งเสริมการแลกเปลี่ยนทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรมระหว่างจีนกับโลกภายนอก และมีอิทธิพลอย่างลึกซึ้งต่อวัฒนธรรมดั้งเดิมและวิถีชีวิตของผู้คนจากประเทศอื่นๆ ความงามจากมรดกทางประวัติศาสตร์อันล้ำค่าของกระเบื้องสีกวางตุ้งอันเป็นที่โปรดปรานของนักสะสมหลายท่านควรค่าอย่างยิ่งที่จะมีไว้ในครอบครอง

Lot 699

แจกันกระเบื้องเคลือบลายสีเขียนลายขุนนางและผู้หญิงในช่องกระจกสลับลายนก ผีเสื้อและดอกไม้ (1 ชิ้น)

สไตล์จีนจากศตวรรษที่ 19

ขนาด: กว้าง 19 ซม. สูง 46 ซม.

ราคาประเมิน: 9,000 – 10,000 บาท

ราคาเริ่มต้น: 9,000 บาท