บันทึกผ่านเลนส์ของอีแวน โคเฮน ในวันที่ไชน่าทาวน์ยังไม่ล็อคดาวน์

“ย่านนี้มี “ความรู้สึก” ดุจหัวใจของกรุงเทพที่กำลังเต้นอยู่”

ไม่ว่าจะเดินทางไปประเทศไหนทั่วโลก เคยสังเกตไหมว่าจะต้องมีชุมชนคนจีนที่เรียกว่า ‘ไชน่าทาวน์’ แทรกตัวอยู่ ไม่ว่าจะเป็นในเมืองใหญ่อย่างนิวยอร์กและซานฟรานซิสโกของอเมริกา ไปจนถึงฝั่งยุโรปอย่างกรุงลอนดอนและกรุงปารีส และแม้กระทั่งในอเมริกาใต้ก็มี ส่วนในเมืองไทยเรา เยาวราชหรือย่านชุมชนคนจีนที่ใหญ่ที่สุดในเมืองไทยถือกำเนิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 และยังคงความสำคัญในเชิงธุรกิจและความเป็น “ทูตวัฒนธรรม” ที่นักท่องเที่ยวต้องมาปักหมุดเช็คอินเพื่อลิ้มลองสตรีทฟู้ดนานาชนิดในย่านแห่งสีสันและเสียงอึกทึกที่ไม่เคยหลับใหลแห่งนี้

อีแวน โคเฮน (Yvan Cohen) ช่างภาพชาวอังกฤษผู้หลงรักประเทศไทยได้ใช้เวลา 10 ปีไปกับการไปเยือนไชน่าทาวน์ครั้งแล้วครั้งเล่าเพื่อถ่ายภาพชุมชนแห่งนี้ในมุมมองที่แม้แต่คนไทยเองก็อาจจะไม่เคยเห็น 

คุณอยู่เมืองไทยมาหลายปี ที่นี่มีย่านชุมชนมากมาย ทำไมต้องเป็นไชน่าทาวน์

มันเกิดขึ้นเมื่อประมาณ 15-20 ปีมาแล้ว แต่ผมไม่ได้เรียกมันว่า “รักแรกพบหรอกนะ” (หัวเราะ) มันค่อยๆ ก่อตัวขึ้นเมื่อผมถือกล้องไปที่ย่านนี้ซ้ำแล้วซ้ำเล่าจน “ตกหลุมรัก” ผมเชื่อว่าการที่จะได้ภาพดีๆ ได้นั้นคุณต้องรู้สึกอินกับสิ่งที่คุณเห็นแล้วถ่ายทอดมันออกมาเป็นภาพถ่าย ซึ่งมันต่างกับการทำงานแบบรับออร์เดอร์มาอีกที โปรเจ็กต์การถ่ายภาพย่านไชน่าทาวน์เป็นแพชชั่นส่วนตัวของผมและผมก็ใช้ทักษะการถ่ายภาพเพื่อถ่ายทอดเรื่องราวต่างๆ ออกมา

โปรเจ็กต์นี้มีความเป็นมาอย่างไร

ใช่แล้ว ผมได้ลัดเลาะไปตามตรอกซอกซอยที่กระจุกตัวอยู่ด้านหลังทั้งสองฝากถนนที่เราคุ้นตากัน ผมโชคดีที่ผมได้เพื่อนที่รู้จักย่านนี้มาช่วยทำให้ผมได้รู้จักไชน่าทาวน์มากขึ้น ผมชอบในแง่ที่ว่าไม่ว่าเวลาจะผ่านไปแต่ย่านนี้ยังคงเดิมและสัมผัสได้ถึงประวัติศาสตร์ของที่แห่งนี้ซึ่งเชื่อมโยงอดีตเข้ากับปัจจุบันและผู้คนจากรุ่นสู่รุ่น ความเลอะเทอะเปรอะเปื้อนและสีของอาคารต่างๆ คือบันทึกแห่งกาลเวลาที่กำลังเล่าถึงประวัติศาสตร์ความเป็นย่านการค้าที่สำคัญในกรุงเทพ สิ่งนี้ทำให้ย่านนี้มี “ความรู้สึก” ดุจหัวใจของกรุงเทพที่กำลังเต้นอยู่ ซึ่งต่างจากคอนโดใหม่ๆ ที่ผุดขึ้นในเมือง ทว่ามันไร้ชีวิตจิตใจ

ฟังมาถึงตรงนี้คิดว่าชีวิตชีวาของไชน่าทาวน์ในความหมายของคุณค่อนข้างต่างจากคนทั่วไปซึ่งมองว่าย่านนี้มีสีสันก็เพราะความเป็นแหล่งสตรีทฟู้ดที่นักท่องเที่ยวต้องมาเยือน

คุณสามารถถ่ายภาพตึก สถาปัตยกรรมและแสงสีต่างๆ ได้ แต่ภาพถ่ายของผมสะท้อนจิตวิญญาณของผู้คน ไชน่าทาวน์เป็นย่านที่มีชีวิตในความหมายของผมคือในแง่ความเป็นชุมชนอย่างแท้จริง มันมีความเป็นมาและมีเอกลักษณ์ ผู้คนที่นี่ต่างรู้จักกัน ตรงนี้แหละที่ผมคิดว่าเป็นความพิเศษ ผมเป็นฝรั่งซึ่งไปที่นั่นพร้อมกับกล้องหนึ่งตัว แน่นอนว่าพวกเขามองว่าผมเป็นคนแปลกหน้า แต่ผมก็รู้สึกปลอดภัยเพราะพวกเขาต่างรู้จักกันดีและไม่ทำร้ายใคร การเป็นชาวต่างชาติก็มีข้อดีตรงที่ผมสามารถซอกแซกไปในพื้นที่ได้ซึ่งเป็นพื้นที่ส่วนตัวของคนในชุมชน พวกเขาต่างสงสัยว่าผมมาทำอะไร ผมพูดคุยกับพวกเขา บางคนก็งงว่าผมถ่ายตึกเก่าๆ ไปทำไมกัน ส่วนผมก็อยากรู้จักที่แห่งนี้ให้มากขึ้นและอยากให้พวกเขารู้ว่าผมเห็นคุณค่าของชุมชนที่พวกเขาอยู่

ผมคิดว่าความเป็นชุมชนกำลังเลือนหายไปจากกรุงเทพฯ ผมจึงอยากบันทึกสิ่งนี้ไว้ในขณะที่ผู้คนล็อคประตูและต่างคนต่างอยู่ในคอนโดมีเนียม พวกเขาไม่รู้จักเพื่อนบ้านและไม่รู้สึกผูกพันกับพื้นที่ที่พวกเขาอยู่ ซึ่งต่างจากผู้คนในย่านเยาวราชแห่งนี้ วันหนึ่งอาจจะหายไปจากแผนที่กรุงเทพฯ ก็ได้ใครจะรู้

เพื่อเป็นการต่อยอดจากโปรเจ็กต์นี้ คุณไม่อยากบันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับไชน่าทาวน์ในวันล็อคดาวน์บ้างหรอ 

ผมไม่สามารถถ่ายภาพผู้คนตอนสวมหน้ากากได้หรอก การสื่อสารจำเป็นต้องผ่านใบหน้าไม่ใช่เพียงดวงตา ในวันนี้คุณไม่สามารถเห็นรอยยิ้มและความรู้สึกที่แสดงออกผ่านใบหน้าได้

ทุกวันนี้ผมหยิบภาพถ่ายเซ็ตนี้มาดู มันยังคงย้ำเตือนเรื่องราวต่างๆ ที่ผมหลงใหลในวันที่ไม่มีโควิด ภาพถ่ายของผมเป็นเหมือนสารคดีที่บอกเล่าชีวิต ไม่ใช่ภาพถ่ายแฟชั่นที่มีนางแบบหรือภาพถ่ายวิวทิวทัศน์ที่สวยงาม

ทำไมคุณถึงเลือกที่จะถ่ายภาพสีสำหรับโปรเจ็กต์นี้

การที่ผมเลือกถ่ายภาพเซ็ตนี้เป็นภาพสีก็เพราะผมอยากบอกเล่าเรื่องราว การบันทึกออกมาเป็นภาพสีคือการนำเสนอความจริง แต่ยิ่งไปกว่านั้นคือคุณต้องเผยสิ่งที่ซุกซ่อนอยู่ให้ปรากฏสู่สายตาของผู้ชมให้ได้ ไม่ใช่เพียงแค่ภาพถ่ายของคนๆ หนึ่งที่ยืนอยู่ในร้าน ผู้ชมต้องสามารถเห็นสิ่งที่ต่างออกไปที่ทำให้พวกเขาหยุดดูภาพให้นานขึ้น นั่นคือสิ่งที่ผมต้องการ มันต้องมีอิมแพ็คต่อผู้ชมได้มากพอเพื่อที่จะแขวนไว้บนผนังของแกลเลอรี คิดดูสิว่าผมใช้เวลาไปกับการถ่ายภาพชุดนี้อยู่สิบปีแต่เลือกมาประมูลทางออนไลน์เพียง 15 ภาพเท่านั้น

อ่านบทสัมภาณ์ของเขาแล้วเราเชื่อว่าหลายคน ทั้งคนไทยและนักท่องเที่ยวคงอยากลัดเลาะไปตามตรอกซอกซอยของย่านไชน่าทาวน์เพื่อทำความรู้จักกับย่านนี้ให้มากขึ้นนอกจากความคิดถึงแสงสีจากหลอดไฟ LED แตรรถบนท้องถนนและเสียงอึกทึกของผู้คน

ภาพถ่ายชุด Chinatown โดยอีแวน โคเฮน เปิดให้ประมูลในรูปแบบ Timed Auction จนถึงวันที่ 21 สิงหาคม 2564 ทาง www.rcbauctions.com และ เว็บไซต์ระดับโลกอย่าง www.invaluable.com