เสน่ห์ล้ำค่าจากมรดกชิ้นเล็ก: ยานัตถ์ุ

“ยานัตถุ์” หรือ “Snuff” คือยาที่ถูกปรุงด้วยใบยาสูบบดละเอียดผสมกับสมุนไพรและเครื่องเทศที่มีกลิ่นหอมซึ่งสูดดมทางจมูก ยานัตถุ์ถูกนำเข้ามายังประเทศจีนโดยมิชชันนารี ทูต และพ่อค้าชาวยุโรปในกลางศตวรรษที่ 17 วิธีการนัตถุ์ยาคือการสูดดมที่กระตุ้นให้เกิดการจาม เป็นวิธีการชำระล้างสิ่งสกปรกและโรคภัยไข้เจ็บ ด้วยวิธีการอันแปลกใหม่และยาสูบที่มีราคาแพงจึงดึงดูดให้ชนชั้นสูงและราชวงศ์ของจีนใช้ยานัตถุ์จนเป็นที่นิยมและได้กลายเป็นสัญลักษณ์ของความมั่งคั่งและสถานะอันสูงส่ง

สมัยจักรพรรดิคังซีถือเป็นต้นกำเนิดของขวดยานัตถุ์ที่ได้รับการยกย่องอย่างกว้างขวาง เริ่มที่มิชชันนารีนิกายเยซูอิตได้มอบกล่องยานัตถุ์จากยุโรปแก่จักรพรรดิ แต่กล่องที่บรรจุยานัตถุ์นั้นไม่เหมาะแก่สภาพอากาศชื้นของจีนทำให้ผงยาจับตัวกันเป็นก้อน แต่นั้นมาในราชสำนักจึงคิดค้นวิธีเก็บรักษาโดยนำยานัตถุ์ใส่ขวดยาจีนโบราณที่ทำมืออย่างประณีตและมีการออกแบบให้พกพาสะดวกคำนึงถึงการเก็บรักษา ขวดยานัตถุ์จึงมีลักษณะเป็นขวดขนาดเล็กส่วนใหญ่สูงไม่เกิน 3 นิ้ว พร้อมทั้งติดตั้งจุกไม้สุญญากาศ สร้างสรรค์จากวัสดุหลายประเภท เช่น ไม้ เครื่องกระเบื้องเคลือบ หยก โลหะ หิน อัญมณี และแก้ว 

จักรพรรดิคังซีให้ความสำคัญกับการผลิตขวดยานัตถุ์เป็นอย่างยิ่งและในปี ค.ศ. 1695 ได้ก่อตั้งโรงงานผลิตของราชสำนักสำหรับการผลิตขวดยานัตถุ์โดยเฉพาะ นักบวชชาวบาวาเรียได้รับมอบหมายให้ดูแลการผลิตแก้ว ทำให้ขวดยานัตถุ์แบบแก้วโดดเด่นมีเอกลักษณ์ด้วยการใช้เทคนิคผสมผสานกับศิลปะตะวันตกอย่างการเป่าแก้วและการลงยาสี ขวดยานัตถุ์เป็นที่ต้องการมากที่สุดในราชสำนักหย่งเจิ้งและเฉียนหลง ซึ่งเป็นผลให้มีการพัฒนารูปแบบของศิลปะตกแต่งอย่างงดงาม ช่างฝีมือเลือกประดับลวดลายบนขวดด้วยองค์ประกอบอย่างหลากหลายอันแสดงอัตลักษณ์ของจีน เช่น ตำนาน นิทานพื้นบ้าน ลัทธิขงจื๊อ พุทธศาสนา ลัทธิเต๋า และการขอโชคลาภ กระทั่งช่วงกลางศตวรรษที่ 19 การนัดยาแพร่หลายในหมู่คนชนชั้นทั่วไปในประเทศจีน ความนิยมนี้นำไปสู่การผลิตขวดยาจำนวนมหาศาลที่เตาเผาจิ่งเต๋อเจิ้น 

ในประเทศไทยมีขวดยานัตถุ์ให้เห็นอยู่บ้างตามการรับอิทธิพลจากการติดต่อค้าขายทั้งกับชาติตะวันตกและตะวันออกในสมัยนั้น สันนิษฐานว่าขวดยานัตถุ์ที่พบเก่าแก่ที่สุดของไทยคือเครื่องกระเบื้องเคลือบในสมัยอยุธยา ซึ่งบ่งบอกถึงการทำการค้าระหว่างสยามและจีนในสมัยนั้น Timed Auction ในครั้งนี้ได้คัดสรรขวดยานัตถุ์อันงดงามหลากหลายเทคนิคและรูปทรง เหล่าขวดยานัตถุ์จากหินจุยเจียหรือแร่ควอตซ์ งานถมปัด งานกระ กระเบื้องเคลือบแบบนูน และกระเบื้องสี ที่มีรายละเอียดที่แสดงถึงคุณค่าของงานหัตถศิลป์ ขวดยานัตถุ์จึงถือเป็นสมบัติชิ้นสำคัญที่มีร่องรอยของประวัติศาสตร์สำหรับนักสะสมในปัจจุบัน มรดกชิ้นเล็ก ๆ เหล่านี้สะท้อนถึงความสำเร็จทางศิลปะอันล้ำค่าของกาลเวลา

งานประมูลออนไลน์ Timed Auction ประมูลทุกที่ ทุกเวลา ถึงวันที่ 4 พฤศจิกายน เวลา 12.30 น. (เวลากรุงเทพฯ)